علائم ظهوررخدادهایی را که در آستانه ظهور امام غایب (علیه‌السلام) در جهان پیش می‌آیند، علائم ظهور می‌گویند. فهرست مندرجات۲ - ضرورت بحث ۳ - تفاوت نشانه‌ها و شرایط ظهور ۴ - انواع نشانه‌ها ۴.۱ - نشانه‌های حتمی ۴.۱.۱ - خروج سفیانی ۴.۱.۱.۱ - بیان یک روایت ۴.۱.۲ - خروج یمانی ۴.۱.۲.۱ - حدیثی از امام صادق ۴.۱.۲.۲ - حدیثی از امام باقر ۴.۱.۳ - صیحه آسمانی ۴.۱.۴ - قتل نفس زکیّه ۴.۱.۵ - خسف بیدا ۴.۱.۶ - خروج دجّال ۴.۱.۷ - خروج خراسانی ۴.۱.۷.۱ - حدیثی از امام علی ۴.۱.۷.۲ - حدیثی از امام باقر ۴.۱.۸ - خروج شعیب بن صالح ۴.۱.۸.۱ - روایت اول ۴.۱.۸.۲ - روایت دوم ۴.۱.۸.۳ - روایت سوم ۴.۱.۸.۴ - روایت چهارم ۴.۱.۹ - بیان یک نکته ۴.۲ - نشانه‌های غیر حتمی ۵ - تقسیم‌بندی شش‌گانه ۶ - فوائد علائم و نشانه‌های ظهور ۷ - پانویس ۸ - منابع ۱ - مراد از علاماتعلامات، جمع علامت به معنی نشانه است و نشانه، چیزی است که در بلندی نصب می‌شود تا گمشدگان به وسیله آن راه را پیدا کنند. ۲ - ضرورت بحثهر وقت بحث از امام زمان (عجل‌الله‌فرجه‌الشریف) و دوره آخر الزمان مطرح می‌شود به ناچار بحث از ظهور آن حضرت و حکومت جهانی وی و به قدرت رسیدن مستضعفین و از بین رفتن کفار و مشرکان مطرح می‌شود. اما انسان‌هایی که امام زمان خود را درک نکرده و نمی‌شناسند چگونه می‌توانند آن حضرت را در موقع ظهور شناسایی کنند؟ این از سوالاتی بوده است که از صدر اسلام مطرح بوده و حتی پیامبر اسلام و ائمه اطهار (علیهم‌السلام) نیز از همان ابتدا بر این بحث اهتمام داشته و همه آن یزرگواران علامات و نشانه‌هایی را برای ظهور آقا امام زمان مطرح کرده‌اند و انسان‌ها با وجود این نشانه‌ها امام زمان خود را شناخته و مشمول حدیث «من مات و لم یعرف امام زمانه مات میتة الجاهلیة؛ [۷]
ابن تیمیه حرانی، احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنه النبویه، تحقیق:د. محمد رشاد سالم، مصر، مؤسسه قرطبه، ۱۴۰۶، چاپ اول، ج۱، ص۱۱۰.
هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناخته باشد به مرگ جاهلی از دار دنیا رفته است» نشوند.البته آشنایی با علائم ظهور تنها برای دوران ظهور و شناخت خود امام زمان (عجل‌الله‌فرجه‌الشریف) نیست؟؛ بلکه برای زمان قبل از ظهور نیز بسیار کارآیی دارد؛ زیرا یکی از مسائل مهمی که از دوران ائمه اطهار (علیهم‌السلام)، مردم با آن مواجه بودند مسئله مهدیان دروغین بوده است که برخی از آن‌ها حتی منجر به پیدایش فرقه‌هایی شده است که سال‌های سال است که به انحرافات خود ادامه می‌دهند. حال اگر مردم نسبت به علائم آگاه بودند فریب این افراد دغل‌کار را نمی‌خوردند و در دنیا بدبختی و در آخرت عذاب الهی را برای خود نمی‌خریدند. ۳ - تفاوت نشانه‌ها و شرایط ظهورنشانههای ظهور، غیر از شرایط ظهور هستند. مهم‌ترین تفاوت‌های آن‌ها عبارت‌اند از: الف. ظهور به شرایط خود، ارتباطی علّی و منطقی و بستگی حقیقی و واقعی دارد؛ بدین معنا که تنها هنگامی تحقق می‌پذیرد که شرایط آن فراهم آید. علائم ظهور چنین نیستند و امکان ظهور بدون آن‌ها نیز فراهم است. البته برخی علائم همانند قتل نفس زکیه پیش از ظهور تحقق می‌یابند و در تحقق شرایط مؤثّرند؛ ولی این به معنای آن نیست که شرط ظهور امام غایب هستند. ب. هنگام ظهور، همه شرایط موجودند؛ اما نشانه‌ها چنین نیستند؛ زیرا گاه نشانه‌ای پدیدار می‌شود و سپس از میان می‌رود و نشانه‌ای دیگر نمودار می‌گردد. [۸]
صدر، سیدمحمد، تاریخ الغیبة الکبری، ص۳۹۸ ـ ۳۹۵.
۴ - انواع نشانههاما در بحث علائم دو نوع تقسیم‌بندی داریم: در تقسیم‌بندی اول علائم به دو دسته علائم حتمی و غیر حتمی تقسیم می‌شود. بنابر روایات بزرگان معصوم (علیهم‌السلام)، نشانه‌های ظهور، بر دو دسته‌اند: ۴.۱ - نشانه‌های حتمیعلائم حتمی آن است که حتما باید واقع شود و تعداد آن‌ها مشخص است و زمان وقوع هر کدام نیز مشخص است و زمان آن سال ظهور است. [۹]
نجفی یزدی، سید حسن، سال ظهور یا علائم حتم قیام، قم، انتشارات ناظرین، بی‌تا، چاپ اول، ص۱۱.
و مراد نشانه‌هایی است که بی‌گمان پیش از ظهور تحقق می‌یابند و بر هیچ شرط و قیدی معلق نیستند؛ اما تحقق نشانه‌های غیر حتمی معلق به شرط‌هایی است.درباره شمار این نشانه‌ها، ظاهر روایات مختلف است. برخی روایات، شمار آن‌ها را پنج و برخی دیگر ده دانسته‌اند. [۱۰]
مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، موسسة الوفا، ۱۴۰۴، ج۵۲، ص۴۹.
[۱۲]
هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی مهدی، ص۲۸.
مهم‌ترین این نشانه‌ها عبارت‌اند از: ۴.۱.۱ - خروج سفیانیروایتی از امام صادق (علیه‌السلام) نقل است که به این دو دسته نشانه تصریح دارد و از جمله، خروج سفیانی را از نشانه‌های حتمی می‌شمارد. از امام علی بن الحسین (علیهم‌السلام) پرسیدم که آیا زمانی که سفیانی نیامده حضرت قائم قیام خواهد نمود؟ فرمودند: قیام حضرت از ناحیه خدا حتمی است و امر سفیانی نیز از ناحیه خدا حتمی است و تا زمانی که سفیانی نیاید حضرت قیام نخواهد نمود. بنابر ظاهر روایات، سفیانی مردی است از نسل ابوسفیان که از جایی در شام قدیم خروج می‌کند و بسیاری از مسلمانان را می‌فریبد و بخش وسیعی از سرزمین اسلامی را تصرف می‌کند. [۱۵]
صدوق، کمال‌الدین و تمام النّعمة، قم، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۹۵، ج۲، ص۵۵۷.
در کوفه و نجف به قتل عام شیعیان می‌پردازد و برای یافتن و کشتن آنان جایزه می‌گذارد. سخن روایات درباره مدت حکومت سفیانی مختلف است و از هفت تا نه ماه را یاد کرده‌اند.علامه مجلسی احتمال داده است که علت این اختلاف، تقیه یا بداء باشد. برخی معتقدند که «سفیانی» نام فرد مشخصی نیست؛ بلکه کسی است که در آستانه ظهور، خروج می‌کند و در صفات اخلاقی و عملی او همانند ابوسفیان است. [۱۷]
سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، تهران، بنیاد فرهنگی مهدی موعود (عجل‌الله‌فرجه‌الشریف)، ۱۳۸۳، ص۱۵۳.
از روایاتی دیگر برمی‌آید که سفیانی، یک تن نیست؛ بلکه مراد، دو نفر است. یکی از این دو تن در منطقه زوراء قیام می‌کند که بنابر روایات همان بغداد است و به قتل می‌رسد و فرد دیگر در شام خروج می‌کند. [۱۸]
هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی مهدی، ص۲۸-۶۰.
۴.۱.۱.۱ - بیان یک روایت«روی حذلم بن بشیر قال قلت لعلی بن الحسین صف لی خروج المهدی و عرفنی دلائله و علاماته فقال یکون قبل خروجه خروج رجل یقال له عوف السلمی بارض الجزیرة و یکون ماواه تکریت و قتله بمسجد دمشق ثم یکون خروج شعیب بن صالح من سمرقند ثم یخرج السفیانی الملعون من الوادی الیابس و هو من ولد عتبة بن ابی سفیان فاذا ظهر السفیانی اختفی المهدی ثم یخرج بعد ذلک». وی که از معاندین است به قصد مقابله با حضرت مهدی (عجل‌الله‌فرجه‌الشریف) برمی‌خیزد و در سرزمینی به نام "بیداء" (در یمن یا مابین مکه و مدینه ) ـ به امر خدا ـ با لشکریانش به زمین فرو خواهند رفت. [۲۱]
رضوانی، علی‌اصغر، موعودشناسی، ص۵۲۴، نشر جمکران.
۴.۱.۲ - خروج یمانیامام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: سه کس در یک سال و در یک روز قیام می‌کنند، خراسانی و سفیانی و یمانی و در بین این سه پرچم بهترین پرچم‌ها از یمانی است: زیرا پرچمی است که به حق دعوت می‌کند. ۴.۱.۲.۱ - حدیثی از امام صادقاخبرنا محمد بن همام قال حدثنا جعفر بن محمد بن مالک الفزاری قال حدثنی عبدالله بن خالد التمیمی قال حدثنی بعض اصحابنا عن محمد بن ابی عمیر عن ابی ایوب الخزاز عن عمر بن حنظلة عن ابی‌عبدالله (علیه‌السلام) انه قال للقائم خمس علامات ظهور السفیانی و الیمانی و الصیحة من السماء و قتل النفس الزکیة و الخسف بالبیداء. امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «علامات ظهور قائم ما پنج چیز است: ظهور سفیانی و یمانی، صیحه آسمانی، کشته شدن نفس زکیه و فرو بردن سرزمین بیداء (گروهی از انسان‌ها)». ۴.۱.۲.۲ - حدیثی از امام باقر«سیف بن عمیرة عن بکر بن محمد عن ابی‌عبدالله (علیه‌السلام) قال: " خروج الثلاثة السفیانی و الخراسانی و الیمانی فی سنة واحدة فی شهر واحد فی یوم واحد و لیس فیها رایة اهدی من رایة الیمانی لانه یدعو الی الحق"». [۲۵]
مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۳۷۵، نشر کنگره بزرگ داشت شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ه-ق، (۲جلد در یک مجلد).
امام باقر (علیه‌السلام) در ضمن یک حدیث طولانی می‌فرماید: «خروج سفیانی و یمانی و خراسانی در یک سال و یک ماه و یک روز واقع خواهد شد، با نظام و ترتیبی همچون نظام یک رشته که به بند کشیده شده، هر یک از پی دیگری...، در میان پرچم‌ها، راه‌نماتر از پرچم یمانی نیست، که آن پرچم هدایت است؛ زیرا دعوت به صاحب شما می‌کند، و هنگامی که یمانی خروج نماید، خرید و فروش سلاح، برای مردم و هر مسلمانی ممنوع است، و چون یمانی خروج کرد، به سوی او بشتاب، که همانا پرچم او پرچم هدایت است و هیچ مسلمانی را روا نباشد که با آن پرچم مقابله نماید؛ پس هر کس چنین کند، از اهل آتش خواهد بود؛ زیرا او به سوی حق و راه مستقیم فرا می‌خواند». بنابراین با توجه به روایات معصومان (علیهم‌السلام)، حرکت یمانی، سمبلی از یک قیام بر حق در مقابل انحراف و گمراهی موجود در دوران غیبت خواهد بود. ۴.۱.۳ - صیحه آسمانیندایی است آسمانی که نام حضرت مهدی (علیه‌السلام) را به گوش همه مردم جهان می‌رساند. این ندای بلند از جبرئیل (علیه‌السلام) است و در شب ۲۳ رمضان به گوش می‌رسد و همه مردم زمین آن را به زبان خود می‌شنوند. امام باقر (علیه‌السلام) فرمودند: صدایی از آسمان شنیده می‌شود که حق با او (امیرالمؤمنین) و پیروان اوست. در این هنگام قائم ما خروج خواهد کرد. ۴.۱.۴ - قتل نفس زکیّهدر این باره که «نفس زکیه» کیست، روایات گفته‌اند، سیّدی است پاکدل که میان رکن و مقام در مکه معظمه به شهادت می‌رسد. شهادت او از نشانه‌های حتمی ظهور است. بنابر یک روایت، پانزده روز پس از شهادت نفس زکیه، امام زمان (علیه‌السلام) ظهور می‌کند. در روایتی دیگر آمده است که نفس زکیه سفیر امام زمان (علیه‌السلام) به سوی مردم مکه است. بنابر پاره‌ای روایات، او از نسل امام حسن (علیه‌السلام) و بنابر برخی دیگر، از نسل امام حسین (علیه‌السلام) است. هنگام خروج سفیانی به مدینه می‌رود و مردم را به اتحاد و یگانگی فرا می‌خواند و چون لشکریان سفیانی به مدینه می‌رسند، به مکه می‌رود و به دعوت مردمِ آنجا می‌پردازد. سرانجام در ماه ذی‌الحجه پس از مراسم حج او را در پیش خانه خدا و حرم امن، در برابر چشم مردم می‌کشند. [۳۲]
هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی مهدی، ص۷۵-۷۷.
پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمودند: مهدی ظهور نمی‌کند تا اینکه نفس زکیه کشته شود. زمینیان و آسمانیان خشمگین می‌شوند در آن هنگام است که مهدی می‌آید و مردم او را همچون در میان گرفتن عروس در شب زفاف در میان خود می‌گیرند. پس او زمین را پر از قسط و عدل می‌کند و زمین گیاهانش را می‌رویاند ( کنایه از فراوانی نعمت) و آسمان بارانش را فرو می‌فرستد. [۳۳]
سید ابن طاووس، الملاحم والفتن، اصفهان، مؤسسه صاحب الامر (عجل‌الله‌فرجه‌الشریف)، ۱۴۱۶، چاپ اول، ص۳۴۷.
۴.۱.۵ - خسف بیداامام باقر (علیه‌السلام) فرمودند: زمانی که سپاه سفیانی به سرزمین بیداء برای استراحت توقف می‌کنند یک منادی از آسمان ندا می‌دهد که ای بیداء! این طایفه را فرو ببر. پس زمین تمام آن‌ها را فرو می‌برد و هیچ کس از آن‌ها باقی نمی‌ماند مگر سه نفر که... ۴.۱.۶ - خروج دجّالخروج دجال را برخی روایات از علائم ظهور دانسته‌اند و برخی دیگر از علائم قیامت (اشراط السّاعة) از آن رو که قیام جهانی حضرت مهدی (علیه‌السلام) از مقدمات قیامت است، برخی نشانه‌های آن را - مانند خروج دجّال - نشانه برپایی قیامت نیز دانسته‌اند. [۳۶]
طوسی، الغیبة، قم، مؤسسه معارف اسلامی، ۱۴۱۱ ه ق، ص۲۶۷.
درباره ماجرای دجّال احادیث فراوانی از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نقل کرده‌اند که بسیاری از آن‌ها از طریق اهل سنت روایت گشته‌اند. از این احادیث، برخی جعلی و ساختگی‌اند و نمی‌توان بدان‌ها اعتماد کرد. [۳۷]
کامل سلیمان، یوم الخلاص، ص۵۱۵.
«دجّال» به معنای انسان فریب‌کاری است که حق را می‌پوشاند و باطل را به جامه حق درمی‌آورد. بنابر ظاهر روایات، دجّال، مردی ستمگر و فریب‌کار است که در آستانه ظهور، قیام می‌کند و بسیاری از مردم را می‌فریبد. روایات، اوصاف شگفتی بدو نسبت داده و از آن‌چه می‌کند و سرانجام او سخن گفته‌اند. برخی معتقدند که «دجّال» نام شخص معیّنی نیست. در پاره‌ای روایات آمده است که دجّال‌های فراوانی خواهند آمد و تا خروج دجّالی، که از نشانه‌های ظهور است، هفتاد دجّال خروج می‌کنند.بیش‌تر روایاتی که از دجّال سخن گفته‌اند، قابل اعتماد نیستند. [۳۹]
کامل سلیمان، یوم الخلاص، ص۵۱۶.
[۴۰]
سلیمیان، خدامراد، فرهنگ نامه مهدویّت، تهران، بنیاد فرهنگی مهدی موعود (عجل‌الله‌فرجه‌الشریف) ، ۱۳۸۳، ص۱۴۹.
برخی معاصران نیز دجّال را کنایه از کفر جهانی و سیطره فرهنگ مادی بر جهان دانسته‌اند. [۴۱]
صدر، محمد، تاریخ الغیبة الکبری، ص۵۳۲.
۴.۱.۷ - خروج خراسانیخراسانی، یکی از علائم ظهور امام زمان (عجل‌الله‌فرجه‌الشریف)، خروج پرچم‌های سیاه از سوی خراسان است. ۴.۱.۷.۱ - حدیثی از امام علیامیرالمؤمنین (علیه‌السلام) فرمودند: «منتظر فرج باشید از سه چیز. گفته شد: یا امیرالمؤمنین! آن‌ها چیست؟ فرمود: ... و پرچم‌های سیاه از خراسان». [۴۲]
نعمانی، محمدابراهیم، الغیبة، ص۳۶۳، باب۱۴، انتشارات مکتب صدوق، تهران، ۱۳۹۷ه. ق.
۴.۱.۲.۲ - حدیثی از امام باقرامام محمدباقر (علیه‌السلام) در حدیثی فرموده است: «پرچم‌های سیاهی از خراسان بیرون آمده و در کوفه فرود می‌آیند، وقتی مهدی (علیه‌السلام) ظاهر گردید، برای بیعت گرفتن به سوی آن می‌فرستد». [۴۳]
شیخ طوسی، محمد بن حسن، الغیبة، ص۲۷۴، انتشارات مؤسسه معارف اسلامی، قم، ۱۴۱۱ه.ق (یک جلدی).
این روایت دلالت دارد بر اینکه خروج پرچم‌های سیاه، نزدیک ظهور حضرت خواهد بود. هم‌چنین نقل شده است که خراسانی از نسل امام حسین (علیه‌السلام) می‌باشد. [۴۴]
شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی مهدی، ص۴۳۹-۴۴۵.
۴.۱.۸ - خروج شعیب بن صالحدر روایات آمده است که شعیب بن صالح فردی است که از سمرقند خروج می‌کند: ۴.۱.۸.۱ - روایت اولمحمد بن همام عن الفزاری عن علی بن عاصم عن البزنطی عن ابی‌الحسن الرضا (علیه‌السلام): «انه قال قبل هذا الامر السفیانی و الیمانی و المروانی و شعیب بن صالح فکیف یقول هذا هذا (بیان ای کیف یقول هذا الذی خرج انی القائم یعنی محمد بن ابراهیم او غیره)» ۴.۱.۸.۲ - روایت دوموی فرد صالحی است که او و یارانش اشتیاق زیادی به جهاد در راه خدا دارند: ما یکون عند ظهوره (علیه‌السلام) بروایة المفضل بن عمر، در ضمن حدیثی طولانی: «... لکانی انظر الیهم علی البراذین الشهب بایدیهم الحراب یتعاوون شوقا الی الحرب کما تتعاوی الذئاب امیرهم رجل من بنی تمیم یقال له شعیب بن صالح فیقبل الحسین (علیه‌السلام) فیهم وجهه کدائرة القمر یروع الناس جمالا فیبقی علی اثر الظلمة فیاخذ سیفه الصغیر و الکبیر و العظیم و الوضیع ثم...)؛ ۴.۱.۸.۳ - روایت سوم«... اذا حان وقت خروجه اقتلع من غمده فناداه السیف اخرج یا ولی الله فلا یحل لک ان تقعد عن اعداء الله یخرج و جبرئیل عن یمینه و میکائیل عن یساره و شعیب بن صالح علی مقدمته ان الله انزل علی اثنتی عشرة صحیفة باثنی عشر خاتما اسم کل امام علی خاتمه و صفته فی صحیفته...». [۴۸]
راوندی، قطب‌الدین، الخرائج و الجرائح، ج۳، ص۱۱۶۷، انتشارات مؤسسه امام مهدی عج، قم، ۳ جلدی، ۱۴۰۹ق.
۴.۱.۸.۴ - روایت چهارمدر هنگام ظهور حضرت مهدی (عجل‌الله‌فرجه‌الشریف) در پیشاپیش سپاهیان و یاران آن حضرت حرکت می‌کند و از پیش‌آهنگان و فدائیان آن حضرت است: «اذا حان وقت خروجه اقتلع من غمده فناداه السیف اخرج یا ولی الله فلا یحل لک ان تقعد عن اعداء الله فیخرج و جبرئیل عن یمینه و میکائیل عن شماله و شعیب بن صالح علی مقدمته ان‌شاء‌الله تعالی ان‌الله‌تعالی.» [۴۹]
راوندی، قطب‌الدین، الخرائج و الجرائح، ج۳، ص۱۱۶۷، انتشارات مؤسسه امام مهدی عج، قم، ۳ جلدی، ۱۴۰۹ق.
اما هیچ نامی از زرقاوی در روایات ما نیامده است؛ نه به عنوان یکی از علائم ظهور یا به هر عنوان دیگر.۴.۱.۹ - بیان یک نکتهنکته مهمی که در این‌جا باید مورد توجه و تذکر قرار گیرد، این است که با توجه به اینکه ویژگی‌ها و علامات این اشخاص به طور دقیق و کامل در روایات بیان نشده است، تطبیق این اسامی و عناوین بر افراد خارجی کار ساده‌ای نیست و نمی‌توان به مجرد اینکه فرد صالحی در یمن قیام کرد و اقداماتی در مبارزه با کفر و ظلم انجام داد، گفت این همان یمانی مورد نظر روایات است؛ هم‌چنین خراسانی یا سفیانی یا شعیب بن صالح و ... . و آن‌چه افراد را به اشتباه می‌اندازد، همین است که عده‌ای خیلی زود این اسامی و عناوین را بر اشخاص یا جریاناتی که پیرامونشان هستند، تطبیق می‌کنند و بعد از مدتی که خطایشان روشن می‌شود، سرخورده می‌شوند. ۴.۲ - نشانه‌های غیر حتمیعلائمی عام و همگانی است که وقت معینی ندارد و ممکن است اتفاق بیفتد یا براساس حکمت خداوند انجام نشود. این علائم غیر حتمی بسیارند که در روایات ذکر شده است که ان شاء الله در مقاله‌ای جداگانه به آن‌ها خواهیم پرداخت. برخی نشانه‌های غیر حتمی عبارت‌اند از: گرفتن ماه و خورشید در ماه رمضان؛ ظهور آتشی در آسمان؛ زلزله بزرگ در شام؛ جنگ‌های پی در پی و مرگ بسیاری از مردم جهان؛ [۵۴]
صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر، ص۵۶۰.
ظهور و گسترش علم و دانش در قم؛ [۵۵]
مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، موسسة الوفا، ۱۴۰۴، ج۵۲، ص۴۴۳.
بالا گرفتن ظلم و فساد در جهان. ۵ - تقسیم‌بندی ششگانهدر این تقسیم‌بندی، علائم ظهور به شش قسم تقسیم می‌شود. ۱. علائم حتمیه: که البته خواه ناخواه باید انجام شود. مانند خروج سفیانی و... ۲. علائم معلقه: این علائم مشروط و معلق است به اراده و مشیت خداوند و اگر اراده خدا تعلق گیرد واقع شده و الا واقع نخواهد شد و یا بر اثر دعاها و طاعات مردم رفع می‌گردد. ۳. علائم واقعه: به علاماتی گفته می‌شود که تاکنون واقع شده و زمان آن‌ها گذشته است. ۴. علائم غیر واقعه: علاماتی که هنوز واقع نشده است و امید می‌رود که بعدها واقع گردد. ۵. علامات خاصه: به علائمی گفته می‌شود که مختص به وجود پر برکت خود حضرت صاحب الامر بوده و کسی در این علامات با آن حضرت شریک نمی‌باشد. ۶. علامات عامه: به علاماتی گفته می‌شود که برای همه مردم ظاهر خواهد شد و اختصاص به حضرت ندارد. ۶ - فوائد علائم و نشانه‌های ظهوربرخی از این فوائد عبارت‌اند از: ۱. این نشانه‌ها جنبه تشریفاتی دارند و خداوند متعال مَقدم آن حضرت را با این نشانه‌ها گرامی می‌دارد، و بیانگر عظمت آن حضرت و اهمیت اهداف بلند اویند. ۲. اعلام خطر به دشمنان اسلام و ایجاد رعب و وحشت در دل آنان. ۳. مژده و بشارت برای منتظران آن حضرت، تا هم موجب آرامش خاطر آنان گردد و هم خود را برای خدمت به آن حضرت آماده سازند و قلب‌هایشان قوت گیرد. [۵۷]
خراسانی، محمدجواد، مهدی منتظر، ص۲۱۴.
۷ - پانویس۸ - منابعپژوهشکده تحقیقات اسلامی، انتشارات زمزم هدایت، فرهنگ شیعه، ص۳۴۱، مقاله «علائم ظهور امام زمان (علیه‌السلام)». سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «علائم ظهور»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۳/۱. پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «علایم ظهور حضرت مهدی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۳/۲۰. |